Odsłonięcie pomnika 15.09.22r.
„musimy zatem wiedzieć
policzyć dokładnie
zawołać po imieniu
opatrzyć na drogę”
„Pan Cogito o potrzebie ścisłości” – Zbigniew Herbert
15 września 2022r. w Chmielniku, po prawie 80 latach upamiętniono Marię (Mariannę) i Wacława Stradowskich (matkę i syna), zamordowanych za pomoc Żydom w czasie II wojny światowej. W 1943 roku Stradowscy ukryli w swoim domu dwóch braci Pasternaków oraz nieznane z imienia małżeństwo z dzieckiem. Wskutek donosu, Marię i Wacława aresztowano i skazano na śmierć w grudniu 1943.
Aby utrwalić pamięć o tych, którzy bezinteresownie pomagali Żydom w czasie okupacji, w 2019 roku powstał projekt ”Zawołani po imieniu”, zainicjowany przez Wiceminister Kultury i Dziedzictwa Narodowego profesor Magdalenę Gawin, a realizowany przez Instytut Pileckiego. Zaistniał on z potrzeby zaznaczenia w przestrzeni publicznej miejsc - pomników związanych z pomordowanymi. Instytut Pileckiego podejmuje działania, aby te lokalne doświadczenia stały się częścią powszechnej świadomości historycznej. To już dwudziesty ósmy kamień pamięci w Polsce.
Przygotowania do ceremonii odsłonięcia pomnika poprzedził cykl spotkań edukacyjnych. Dzień wcześniej, 14 września, młodzież i nauczyciele ze Szkoły Podstawowej im. Stefana Żeromskiego w Chmielniku uczestniczyli w warsztatach „Zawołani po imieniu” prowadzonych przez Panią Karolinę Sachnowską, historyka z Instytutu Pileckiego.
Inicjatorem chmielnickiego wydarzenia „Zawołani po imieniu” byli: profesor Magdalena Gawin, Dyrektor Instytutu Pileckiego, Pan Mirosław Gębski, Starosta Kielecki, Pan Paweł Wójcik, Burmistrz Miasta i Gminy Chmielnik oraz Pani Małgorzata Gładyszewska, Dyrektor Chmielnickiego Centrum Kultury i Ośrodka Edukacyjno-Muzealnego „Świętokrzyski Sztetl”.
W uroczystości wzięli udział przedstawiciele władz państwowych i samorządowych w tym: Rabin Szalom Dow Ber Stamblera z Chabad Lubawicz Polska, Pan Dariusz Lipowski, Zastępca Dyrektora Żydowskiego Instytutu Historycznego im. Emanuela Ringelbuma, Pan Włodzimierz Kac, Przewodniczący Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Katowicach, Pan Krzysztof Słoń, Senator Rzeczpospolitej, Pan Jędrzej Uszyński z Departamentu Dyplomacji Publicznej i Kulturalnej w Ministerstwie Spraw Zagranicznych, Pani Anna Król, Dyrektor Wydziału Organizacji i Kadr Świętokrzyskiego Urzędu Wojewódzkiego, Pełnomocnik Wojewody do spraw mniejszości narodowych i etnicznych, reprezentująca Zbigniewa Koniusza, Wojewodę Świętokrzyskiego, Pan Tomasz Jamka, Członek Zarządu Województwa Świętokrzyskiego, repezentujący Pana Andrzeja Bętkowskiego, Marszałka Województwa Świętokrzyskiego, Pan Podpułkownik Paweł Wójcik, Szef Wydziału Szkolenia Centrum Przygotowań do Misji Zagranicznych w Kielcach, reprezentujący Pana Pułkownika Adama Włoczewskiego, Komendanta Centrum Przygotowań do Misji Zagranicznych w Kielcach, Pan Kazimierz Mądzik, Świętokrzyski Kurator Oświaty, Pan Profesor Jerzy Gapys, Dyrektor Instytutu Historii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach, Pani Edyta Krężołek, Kierownik Referatu Edukacji Narodowej, Pan Tomasz Domański z Delegatury Instytutu Pamięci Narodowej w Kielcach, Pan Jacek Kuzia, Przewodniczący Rady Powiatu, Pani Anita Jabłońska Przewodnicząca Rady Miejskiej, Pani Renata Nowak, Dyrektor Szkoły Podstawowej im. Stefana Żeromskiego w Chmielniku, Pani Anna Olesińska Wicedyrektor Szkoły Podstawowej im. Stefana Żeromskiego w Chmielniku, Pan Jacek Sobaś, Dyrektor Zespołu Placówek Oświatowych w Piotrkowicach, Pani Joanna Kołomańska, Wicedyrektor Zespołu Placówek Oświatowych w Piotrkowicach, Pani Iwona Misterkiewicz, Dyrektor Przedszkola Samorządowego w Chmielniku, Pan Sławomir Wójcik, Dyrektor Zespołu Szkół Powiatowych nr 3 w Chmielniku.
Najważniejszymi gośćmi wydarzenia byli przedstawiciele Rodziny "Zawołanych po imieniu” Marii i Wacława Stradowskich, a wśród nich czworo wnucząt Marii i siostrzeńców Wacława: Pani Anna Borkowska- Balus, Pani Krystyna Paradowska, Pan Jerzy Wrzesień oraz Pan Krzysztof Wrzesień. Wśród zaproszonych znalazł się Pan Szymon Żal z małżonką, syn Antoniego Żala, uhonorowanego tytułem „Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata”, jak również świadkowie II wojny światowej: Pani Zofia Kwaśniewska, Pani Amelia Sołtysik oraz Pan Zdzisław Garncarz. Licznie dopisała młodzież ze szkół gminy Chmielnik oraz mieszkańcy.
Uroczystość rozpoczęła się od Mszy św. w kościele pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w Chmielniku, której przewodniczył Ksiądz Biskup Jan Piotrowski, Biskup Diecezji Kieleckiej, a koncelebrowali księża z Dekanatu Chmielnickiego. Po mszy św. zgromadzeni udali się pochodem w kierunku skrzyżowania ulic Wspólnej i Lubańskiej. To tam, stanął kamień, przy którym wartę honorową pełnili żołnierze z Centrum Przygotowań do Misji Zagranicznych z Kielc oraz liczne reprezentacje sztandarów z chmielnickich szkół i stowarzyszeń.
Po oficjalnych przemówieniach, Wiceminister Kultury i Dziedzictwa Narodowego Magdalena Gawin wraz z reprezentującą rodzinę Stradowskich Panią Anną Borkowską - Balus dokonały odsłonięcia pamiątkowej tablicy, a delegacje złożyły pod nią kwiaty. Na zakończenie, pamięć pomordowanych uczcili również uczniowie Szkoły Podstawowej im. Stefana Żeromskiego w Chmielniku, białymi różami i symbolicznymi kamieniami złożonymi na pomniku, oddali cześć lokalnym bohaterom. Dzięki takim inicjatywom młode pokolenie, może w pełni poznać i zrozumieć historię swojej „małej ojczyzny”.
Foto: Edyta Gruszczyńska, Łukasz Rysiak.
